با افزایش سن، عدسي چشم شما سخت تر و انعطاف ناپذیرتر می شود و در نتیجه نور دقیقا بر  روی شبکیه متمرکز نمی شود. این امر باعث می شود اشیاء نزدیک تار به نظر برسند.

به گفته دیگر، پیرچشمی زمانی اتفاق می افتد که عدسی طبیعی چشم شما انعطاف کمتری پیدا می کند و دیگر نمی تواند روی اشیاء از نزدیک تمرکز کند.

چشم خودتان را مانند دوربین تصور کنید. لنز دوربین توانایی فوکوس خودکار بر روی اشیاء نزدیک یا دور را دارد. لنز چشم شما نیز تقریباً به همین صورت عمل می کند. مجموع قدرت انکساری عدسی طبیعی و قرنیه به قدری است که در افرادی که عیب انکساری ندارند، در نگاه به دور، تصویر روی شبکیه می افتد. اگر این فرد به نزدیک نگاه کند عدسی به تغییر شکل خود (یعنی محدب تر شدن آن) تصویر را مجدداً روی شبکیه می اندازد. به این ترتیب در نگاه به فواصل مختلف (دور، حد وسط و نزدیک) فرد همواره دید واضحی دارد.

علت تغییر شکل عدسی در نگاه به دور و نزدیک یا همان پدیده "تطابق" انقباض و انبساط عضلات جسم مژگانی است. در نگاه به دور این عضلات شل می شوند و تحدب عدسی کمتر می شود. بر عکس برای تطابق بر روی اجسام نزدیک، عضلات جسم مژگانی سفت تر شده و انحنای عدسی بیشتر می شود. بنابراین هرگاه فردي به نزديک نگاه مي‌کند، انقباض عضله سيلياري(جسم مژگانی)، کشش بر روی عدسي را کم مي‌کند و لذا عدسي کروي‌تر شده و قدرت انکساري بيشتري پيدا مي‌کند و تصوير جسم نزديک را بر شبکيه مي‌اندازد (عمل تطابق). در نگاه به دور عکس اين حالت اتفاق مي‌افتد. با پير شدن و کاهش حالت ارتجاعي عدسي، قدرت تطابق آن کاهش مي‌يابد و فرد تار مي‌بيند.

با این حال، با افزایش سن، عدسی به رشد خود ادامه می دهد و شبیه پیاز از اطراف عدسی لایه هایی به آن اضافه می شود. این فرآیند لنز را ضخیم تر و سفت تر می‌کند و باعث می‌شود که کمتر بتواند مانند گذشته تغییر شکل دهد. این مساله باعث می شود که دید نزدیک تار شود. در نتیجه پیرچشمی عارض می شود.

گرچه هنوز روي علت اصلي پير چشمي بحث است، مطالعات متعدد بوضوح نشان مي دهد که با پيشرفت سن عدسي چشم سفت تر شده و انعطاف پذيري آن کاهش مي يابد. هر چند که اين پديده تمام جوانب را توجيه نمي کند؛ حداقل مسئول قسمتي از پيرچشمي است.

رونالد شاچارفرضيه ديگري را پيشنهاد کرده که بر طبق آن شروع پير چشمي عمدتا ناشي از شل شدن رشته هايي است که نيروي لازم براي تغيير شکل عدسي را انتقال مي دهند. اين تئوري مورد بحث است زيرا هنوز اثبات نشده است. بهر حال؛ عمل جراحي موفق "براي ديد نزديک و مطالعه" نياز به تکنيکي دارد که عامل مسبب پير چشمي را اصلاح کند. در صورتيکه چنين درماني عملي گردد، طبعا هر کسي  با پا به سن گذاشتن پيرچشم شده وداوطلب آن خواهد شد.