نوریت و نوروپاتی اپتیک: علائم، علل و درمان آن

عصب بینایی رابط بین چشم و مغز است که اطلاعات بینایی را از شبکیه به مغز منتقل می کند. التهاب این عصب را نوریت اپتیک optic neuritis می نامیم. در نوریت اپتیک، التهاب می تواند باعث آسیب عصب و غلاف محافظتی عصب (میلین)  آن شود. التهاب می تواند در یک عصب یا همزمان در دو عصب بروز کند.

علائم بینایی نوریت اپتیک می تواند شامل تاری دید، نقاط کور یا از بین رفتن کامل بینایی باشد. همچنین ممکن است کج و معوج ببینید و دید رنگ کاهش یابد و موقع حرکت یک یا دو چشم درد داشته باشید. این علائم ممکن است مقدمه ای بر نوریت اپتیک باشد.

اصطلاح نوروپاتی اپتیک اغلب برای توصیف اختلالات عصب بینایی و آسیب آن بکار می رود. آسیب می تواند ناشی از انسداد جریان خون عصب، بیماری های خاص یا تماس با مواد مسموم کننده مثل الکل یا سیگار ایجاد شود. نوریت اپتیک یکی از دلایل خاص مسبب نوروپاتی اپتیک است. 

علل نوریت اپتیک چیست؟

نوریت اپتیک در هر فردی ممکن است بروز کند، اما معمولا در افراد جوانتر از 45 سال دیده می شود و زنان را بیشتر از مردان گرفتار می کند. این بیماری در کسانی که بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس دارند شایع است. این بیماری زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ سلولهای عصبی حمله و آنها را منهدم می کند.

علاوه بر درگیری بینایی، آسیب عصبی ناشی از ام اس می تواند منجر به از بین رفتن عملکرد حرکتی و حسی شود.

سایر علل نوریت اپتیک عبارتند از:

1. طیف اختلالات نورومیلیت اپتیک
2. سندرم همراه با آنتی بادی Anti-MOG Ab
3. انسفالومیلیت منتشر حاد

سایر علل نوروپاتی اپتیک عبارتند از:

1. عفونت هایی نظیر توکسوپلاسموز، کریپتوموک، .تبخال ساده
2. سایر عفونت های ویروسی
3. اختلالات نورولوژیک (عصبی)
4. نوروپاتی اپتیک ارثی لبرز - نوعی از کاهش بینایی ارثی که اغلب مردان را در سنین 20 تا 30 سالگی درگیر می کند.
5. بعضی از داروها مثل اتامبوتول و ویگاباترین ( ethambutol, vigabatrin)
6. سوء تغذیه
7. مسمومیت ها مثل متانول، الکل و تنباکو

تشخیص نوریت اپتیک

 در فردی که مبتلا به نوریت اپتیک است واکنش مردمک به نور غیر طبیعی است (نقص آوران مردمکی). به این معنی که پس از تاباندن نور به مردمک به جای جمع شدن در نهایت مردمک متسع می شود. بسته به شدت نوریت اپتیک، ظاهر عصب بینایی ممکن است نرمال یا متورم باشد.

در معاینه چشم ها، چشم پزشکتان با استفاده از انجام آزمایشاتی به دنبال علائم نوریت اپتیک است. پزشک کاهش بینایی، بررسی میدان بینایی برای یافتن نقطه کور بزرگ شده (اسکوتوم) و او سی تی عصب بینایی از نظر آسیب به لایه رشته های عصبی شبکیه را ارزیابی می کند.

فشار چشم اندازه گیری می شود و برای ارزیابی بهتر قسمت های خلفی چشم  یعنی شبکیه و عصب بینایی، مردمک باز می شود.

ممکن است برای ارزیابی علت زمینه ای التهاب عصب بینایی MRI عصب بینایی و مغز درخواست شود.

برای بررسی ضایعات سیستم عصبی مرکزی در فردی که مبتلا به نوریت اپتیک است MR انجام می شود.

درمان نوریت اپتیک

درمان نوریت اپتیک بر اساس مطالعات سالهای اخیر با نام Optic Neuritis Treatment Trials (ONTT) تغییر کرده است. بر مبنای این مطالعات، اکنون چشم پزشکان ابتدا به مدت سه روز کورتیکواستیروئید وریدی با دوز بالا و به دنبال آن به مدت یازده روز استیروئید خوراکی تجویز می کنند. روش  دیگر تحت نظر قرار دادن بیمار بدون دارو است. اما استفاده از دوز پایین استیروئید به علت افزایش احتمال بروز نوریت اپتیک توصیه نمی شود.

علاوه بر این ممکن است به بیماران مبتلا به نوریت اپتیک درمان تعویض پلاسما پیشنهاد شود. در این روش بیمار به مدت 1 تا 2 ساعت به یک ماشین وصل می شود. در این مدت خون بیمار از طریق ورید وارد ماشین شده و پروتئین های خاصی از پلاسما جدا می شوند. سپس خون بیماران که از ترکیبات سیستم ایمنی که مسبب التهاب هستند پاک شده و به بدن برگشت داده می شود.

پیش آگهی بیماران با نوریت اپتیک

کاهش بینایی ناشی از نوریت اپتیک معمولاً طی 7 روز تدریجا بدتر می شود و طی 3 تا 8 هفته در این حدود تثبیت می شود. پس از این دوره بینایی تدریجا بهتر می شود. در حدود 95 درصد افراد مبتلا به نوریت اپتیک قسمت اعظم بینائیشان را طی 6 ماه از شروع بیماری به دست می آورند. به هر حال در طی 10 سال آینده حدود 19 درصد مبتلایان به نوریت اپتیک در چشم مبتلا  و 17 درصد در چشم مقابل شانس عود دارند. به همین دلیل ارزیابی دقیق تشخیصی مهم است. اگر علت زمینه ای مشخص شود، عود قابل پیشگیری است.

همانگونه که ذکر شده بعضی مواقع نوریت اپتیک مقدمه ای بر بیماری ام اس است.پ بنابراین اگر مبتلا به نوریت اپتیک باشید، ممکن است پزشک شما تقاضای MRI کند.اگر در تصاویر ضایعات سفید رنگ دیده شود، نشان دهنده آسیب غلاف میلین رشته های عصبی است که شانس ابتلا به به ام اس طی 5 سال آینده 80 تا 90 درصد است. اما حتی با ام آر آی نرمال افراد مبتلا به نوریت اپتیک 22 درصد شانس ابتلا به ام اس را دارند. پس باید بیمار تحت نظر چشم پزشک و نورولوژیست باشد.