سوراخ ماکولا (Macular hole)

ماکولا یا لکه زرد شبکیه

ماكولا، كه در مركز شبكيه قرار دارد، محل تجمع بيشترين تعداد سلولهاي مخروطي است. فوآ، فرورفتگي كوچكي در مركز ماكولا، بيشترين سلول مخروطي را داراست. ماكولا مسئول ديد مركزي، ديد رنگها و تشخيص دقيق جزئيات است. سلولهاي استوانه اي درقسمت محيطي شبكيه (اطراف شبكيه) قرار دارند و امكان ديد در شب و ديدن حركت اشياء در اطراف را مي دهد.

سوراخ ماکولا (Macular hole) 

به فقدان نسبى يا کامل غشای حسى ماکولا، در اصطلاح سوراخ ماکولا گفته مى‌شود. سوراخ ناحیه ی ماکولا ممکن است با علت نامعلوم و وابسته به سن (Age related macular hole ) باشد و یا در اثر ضربه به چشم ایجاد شود. نوع وابسته به سن این بیماری درزنان مسن و در دهه ی هفتم زندگی بیشترین میزان شیوع را دارد.

اين اختلال اگر چه گاهى دوطرفه است؛ اما به‌ندرت در هر دو چشم به‌ طور همزمان به وجود مى‌آيد. شروع آن معمولا با اختلال دید مرکزی در یک چشم می باشد هرچند ممکن است بیمار علائمی نداشته باشد. خطردرگیری چشم مقابل بیمار درعرض 5 سال بسیار بالاست .

                                                           فیلم سوراخ ماکولای شبکیه

علائم و نشانه های سوراخ ماکولا

در سوراخ کامل ماکولا حدت بینایی کاهش می یابد و متامورفوپسى (کج و معوج دیدن خطوط مستقیم) و اسکوتوم مرکزى (عدم بینایی در منطقه ای از میدان بینایی) ايجاد مى‌شود. لازم به ذکر است که آسیب ماکولا باعث نابینایی کامل نمی شود بلکه دید محیطی دست نخورده باقی می ماند.

در معاينه، سوراخ گردى با حدود مشخص در ناحيه‌ی مرکزى ماکولا ديده مى‌شود که گاه توسط ناحیه ای از جدا شدگی حلقوى شبکيه احاطه مى‌گردد.

تشخیص سوراخ ماکولا

پس از معاینه کامل، چشم‌پزشک پشت چشم (شبکیه) را با میکروسکپ اسلیت لامپ و لنز سه بعدی بررسی می‌کند. این دستگاه با بزرگنمایی به چشم‌پزشک کمک می‌کند شبکیه را دقیق معاینه کند. می‌توان از شبکیه عکس‌های دیجیتالی گرفت. در صورت لزوم جهت تایید تشخیص و بررسی جزئیات عکس های OCT از شبکیه گرفته می شود. OCT از شعاع های نور لیزر بسیار ضعیف جهت عکسبرداری سه بعدی و دقیق از جزئیات ساختاری شبکیه استفاده می کند.

علل ایجاد سوراخ ماکولا

فضاي خلفي چشم كه محوطه پشت عدسي چشم تا سر عصب بینایی است توسط زجاجيه که در واقع يک ماده ژله مانند شفاف است پر مي‏شود.

با افزایش سن، حجم ژل زجاجیه کاهش یافته و شروع به جدا شدن از شبکیه و ماکولا می­کند. در اکثر افراد این روند بصورت پدیده معمول سنی اتفاق می­افتد و اثری روی ماکولا وبینایی نمی­گذارد. در بعضی افراد ژل زجاجیه بطور غیر عادی به ماکولا چسبیده و نمی­تواند بطور طبیعی از آن جدا شود. در نتیجه بافت ماکولا دچار کشیدگی می­شود و پس از مدتی این کشیدگی باعث ایجاد سوراخ در ماکولا می­شود.

در پاتوژنز آن، کشش قشر زجاجيه نقش مهمى به‌عهده دارد و بدين جهت، لزوم انجام ويترکتومى پروفيلاکتيک در مراحل اوليه ايجاد سوراخ ماکولا (وجود نقطه يا حلقه‌ی زرد عميق در فووه‌آ) تحت بررسى است. فوتوکوآگولاسيون ليزرى ضرورتى ندارد؛ زيرا دکولمان شبکيه به‌ندرت گسترش مى‌يابد.

البته در موارد نادری ممکن است ضربه به چشم یا تورم طول کشیده در ماکولا منجر به بروز سوراخ ماکولا شود.

درمان سوراخ ماکولا

جراحی ویترکتومی موثرترین روش برای ترمیم سوراخ ماکولاست که امکان دارد باعث بهبود بینایی نیز بشود. در این جراحی از ابزارهای بسیار ظریف برای جدا کردن زجاجیه از روی ماکولا استفاده می­شود. سپس نوعی گاز مخصوص داخل چشم تزریق می­شود. حباب این گاز کمک می­کند که ماکولا در جای خود محکم شود تا روند ترمیم سوراخ ماکولا تکمیل گردد.

بیمار باید به مدت یک تا دو هفته پس از عمل در وضعیت دراز کشیده به صورت بخوابد تا حباب گاز در تماس با ماکولا قرار گیرد. نحوه رعایت کردن وضعیت دراز کش در موفقیت محل جراحی نقش کلیدی دارد. حباب گاز بتدریج طی چند هفته جذب شده و از بین خواهد رفت.

تا زمانی که حباب گاز بطور کامل از بین نرفته، سفر هوایی یا زمینی به مناطق مرتفع ممنوع است چون باعث انبساط گاز و افزایش خطرناک فشار داخل چشمی می­شود.

پس از جراحی باید انتظار درد مختصری را در چشم خود داشته باشید. استفاده از محافظ چشم برای مدت کوتاهی پس از عمل لازم است. پزشک چند نوع قطره چشمی برای شما تجویز میکند. در مورد زمان از سرگیری فعالیتهای روزمره از پزشک خود سوال کنید.

با بسته شدن تدریجی سوراخ ماکولا، مقداری از بینایی از دست رفته بازخواهد گشت. نتیجه نهایی بینایی بستگی به اندازه سوراخ ماکولا و مزمن بود آن قبل از عمل دارد. هرچه سوراخ ماکولا بزرگتر بوده و مدت بیشتری از ایجاد آن گذشته باشد، دید نهایی پس از عمل کمتر خواهد بود. در هیچ موردی پس از عمل میزان بینایی و کیفیت آن به حد چشم سالم نخواد رسید که علت این پدیده آسیب غیر قابل ترمیمی است که به سلولهای حساس بینایی ناحیه ماکولا وارد شده است. نقص بینایی حاصله با عینک و لنز و وسایل مشابه قابل جبران نیست.

                                           فیلم درمان سوراخ ماکولا