دوبینی یا دیپلوپی

دوبینی یا دیپلوپی به معنای این است که فرد از یک شیء واحد دو تصویر می بیند. ممکن است این دو تصویر در کنار هم دیده شوند یا یکی بالاتر و یکی پایین تر دیده شود. دوبینی چشم می‌تواند بر تعادل، حرکت و توانایی خواندن تأثیر بگذارد. دو بینی ممکن است تک چشمی یا دوچشمی باشد. اگر دوبینی تک چشمی باشد با بستن چشم سالم فرد همچنان یک شیء را دو تا می بیند. دوبینی دو چشمی زمانی احساس می شود که هر دو چشم فرد باز است. دوبینی می‌تواند علل متعددی داشته باشد. در نتیجه، درمان آن برای هر فرد متفاوت خواهد بود.

علل دوبینی چشم

همانگونه که ذکر شد منشاء دوبینی ممکن است در یک چشم یا در هر دو چشم باشد. اگر دوبینی تک چشمی باشد با بستن چشم سالم فرد همچنان یک شیء را دو تا می بیند. دوبینی دو چشمی زمانی احساس می شود که هر دو چشم فرد باز است. هر چشم، تصویر جداگانه‌ای از محیط برای خود ایجاد می‌کند. مغز با ترکیب این دو تصویر، یک تصویر شفاف را ارائه می‌دهد. آسیب ساختمانی چشم باعث دوبینی تک  چشمی و آسیب عصبی یا ماهیچه‌ای در چشم ها ممکن است باعث ایجاد دوبینی دو چشمی شود. عملکرد دو چشم با هم، باعث  دید سه بعدی یا همان دید عمق می‌شود.

دوبینی تک چشمی نسبت به دوبینی دو چشمی کمتر شایع است. بیماری‌های که باعث دوبینی تک چشمی می شوند عباتند از: آستیگماتیسم، خشکی چشم، کراتوکونوس (قوز قرنیه)، ناهنجاری‌های شبکیه،  مثل تحلیل لکه زرد یا دژنراسیون ماکولا ، سوراخ ماکولا و بیماری سی اس آر و در بعضی موارد آب مروارید.
یکی از دلایل اصلی دوبینی دو چشمی، انحراف چشم یا استرابیسم است.  با این حال، این وضعیت بخصوص زمانیکه از کودکی شروع شده باشد، همیشه منجر به دوبینی نمی‌شود. علل استرابیسم عبارتند از: فلج یا ضعیف شدن عضلات، بروز محدودیت حرکتی در عضلات، بیش فعالی زیاد عضلات که معمولا مادرزادی است، بروز ناهنجاری در اعصاب کنترل کننده عضلات چشم مثل فلج اعصاب حرکتی چشم و یا بیماری میاستنی گراویس.

دیگر بیماری‌هایی که می‌توانند از علل دوبینی چشم باشند، عبارتند از: اختلال عملکرد تیروئید، سکته یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) و یا سکته مغزی، آنوریسم رگ های خونی مغز، ضعف عضلات همگرای چشم، دیابت، تومور مغزی و سرطان، مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)، ضربه به چشم یا به سر که باعث آسیب اعصاب حرکتی چشم و یا عضلات چشم می شود.
گاهی اوقات برخی عوامل می‌توانند باعث بروز دوبینی موقت شوند. این عوامل عبارتند از: مصرف بنزودیازپین‌ها، مصرف مواد مخدر، مصرف الکل، مصرف برخی دارو‌های مورد استفاده برای تشنج و صرع، صدمات وارد شده به سر مانند ضربه مغزی، خستگی بدن یا خستگی چشم.

دیپلوپیا بعد از ضربه فک و صورت یا سر (از حمله، تصادف و یا الکل یا مواد مخدر) غیر معمول نیست اما معمولاً طی چند روز یا چند هفته خود به خود برطرف می شود. دوبینی مداوم پس از ضربه می تواند به دلیل شکستگی ناشی از انفجار کف که کاسه چشم، به دام افتادن (یا صدمه به عضلات خارج کره چشم) یا آسیب به رباط تعلیقی در قسمت استخوان پیشانی یا استخوان گونه ای کاسه چشم باشد. چسبندگی های بعدی فیبروز بین استخوان های کاسه چشم و پوشش چشم ممکن است باعث محدودیت دائمی در حرکت شود. همچنین ممکن است به اعصاب جمجمه III ، IV و VI آسیب وارد شود.

تشخیص دوبینی

متخصص چشم می‌تواند با انجام معاینات تخصصی چشم پزشکی وجود دوبینی و علت آنرا تشخیص دهد.  نخستین پرسشی که پزشک مطرح می‌کند این است که دوبینی، تک چشمی است یا دو چشمی. اگر دوبینی، تک چشمی باشد، بدین معناست که احتمالا مشکل در درون چشم باشد، نه در اعصاب و عضلات چشم.

گاهی اوقات دوبینی منشاء داخل مغزی دارد و ممکن است به علت سکته مغزی، سکته اعصاب حرکتی چشم در داخل مغز، فشار بر این اعصاب به علت آنوریسم مغزی و تومر های مغزی و یا افزایش فشار داخل مغز باشد که مشاوره نورولوژی (متخصص مغز و اعصاب) برای تشخیص کمک کننده است.

افراد مبتلا به دوبینی به خصوص کودکان برای جبران یا کاهش آن ممکن است از روش های زیر استفاده کنند: تنگ کردن چشم برای دیدن، پوشاندن یک چشم با دست، چرخاندن سر به طرق غیرعادی، نگاه کردن به اشیاء از کنار و پهلو به جای نگاه کردن مستقیم، حرکت چشم‌ها به چپ و راست.

درمان دوبینی

درمان دوبینی بستگی به علت آن دارد. برای درمان دوبینی تک چشمی که معمولا ناشی از ایرادات ساختمانی چشم است، باید علت زمینه ای مثل آستیگماتیسم، خشکی چشم و یا آب مروارید برطرف شود. درمان دوبینی دو چشمی بسته به علت آن متفاوت خواهد بود . روش های درمان دوبینی دوچشمی عبارتند از: استفاده از عینک، ورزش‌های مخصوص چشم، استفاده از لنز‌های مات، تزریق بوتاکس به عضلات چشم، استفاده از چشم بند، استفاده از منشور‌های پلاستیکی ثابت بر روی عینک، جراحی بر روی عضلات چشم.