اشکریزش و عمل مجرای اشکی
نحوه توليد و خروج اشک
اشک عمدتا توسط غده اشکي که در قسمت فوقاني- خارجي کاسه چشم قرار دارد، توليد مي شود. با هر بار پلک زدن، اشک توليد شده روي سطح چشم پخش مي شود و ميزان اضافه آن توسط سيستم تخليه کننده اشک ازچشم خارج مي گردد و به داخل بيني مي ريزد. در حالت طبيعي در هر چشم دو مجرا (بنام کاناليکول فوقاني و تحتاني) براي خروج اشک از چشم وجود دارد: يکي در پلک بالا و ديگري در پلک پايين. اين مجاري از دو سوراخ کوچک در لبه پلک بالا و پايين در سمت بيني بنام پونکتوم شروع مي شوند. اشک ازپونکتوم ها به داخل کاناليکول فوقاني و تحتاني و سپس کيسه اشکي هدايت مي شود. کيسه اشکي در گوشه داخلي چشم در کنار ريشه بيني قرار دارد. سپس اشک از طريق مجراي بيني -اشکي وارد بيني مي شود. معمولا انسداد در قسمت هاي انتهايي اين مجرا ايجاد مي شود.
فیلم آناتومی سیستم اشکی Lacrimal System anatomy Video
اشکريزش
علل اشکريزش را مي توان به دو گروه عمده تقسيم کرد: 1- افزايش توليد اشک از غدد اشکي 2- کاهش خروج اشک از سيستم تخليه کننده اشک
افزايش توليد اشک
علل افزايش توليد اشک از غدد اشکي عبارتند از: تحريک چشم ناشي از التهاب يا عفونت قرنيه (کراتيت)، التهاب يا عفونت ملتحمه (کنژنکتيويت)، التهاب يا عفونت پلکها ( بلفاريت)، خراش يا جسم خارجي قرنيه يا ملتحمه، ترشح اشک به علت تحريک مخاط بيني ، ترشح احساساتي اشک ناشي از فعاليت غده هيپوتالاموس و حتي ترشح رفلکسي اشک در افراد دچار خشکي چشم.
کاهش خروج اشک
کاهش خروج اشک از سيستم تخليه کننده اشک به علت انسداد نسبي يا کامل سيستم تخليه کننده اشک است که در کودکان و بزرگسالان علت زمينه اي و درمان آن متفاوت است.
انسداد مجراي اشکي در کودکان و نوزادان
انسداد مجراي اشکي در کودکان و نوزادان پديده اي شايع است؛ بطوريکه در نوزادن رسيده ( فول ترم) در 5% موارد و در نوزادان نارس تا 30 درصد موارد انسداد مجراي اشکي در زمان تولد مشاهده مي شود. اين کودکان معولا تا سن 8 الي 9 ماهگي در 90% موارد خود به خود بهبود مي يابند و در صورت عدم بهبود خود به خودي، بعد از اين سن سونداژ ( ميل زدن) مجراي اشکي انجام مي شود.
اگر سونداژ در سن زير يک سالگي انجام شود، احتمال موفقيت بالاي 90% است و هر چه سن در موقع سونداژ بالاتر باشد، احتمال موفقيت کمتر است. در کودکان بالاي يک سال معمولا 1 الي 2 بار سونداژ انجام مي شود و در صورت عدم موفقيت، لوله مخصوصي از جنس سيليکون ( بنام کراوفورد) در داخل مجراي اشکي کار گذاشته مي شود که تا يک سال در محل باقي مانده و سپس خارج مي گردد.
در کودکان بالاي 4 الي 5 سال معمولا نياز به عمل جراحي داکريوسيستورينوستومي (DCR) همراه با کار گذاري لوله سيليکون است.
فیلم نحوه ماساژ اشکی کودکان Lacrimal Sac Massage Video
انسداد مجراي اشکي در بزرگسالان
انسداد مجراي اشکي فقط در سنين زير دو الي سه سال با ميل زدن يا در اصطلاح سونداژ مجراي اشکي قابل درمان است؛ اما در سنين بالاتر سونداژ فقط جنبه تشخصي دارد و به هيچ وجه براي درمان توصيه نمي شود. لذا در بزرگسالان عملي بنام داکريوسيستورينوستومي (DCR) انجام مي شود که طي آن مجراي اشکي به داخل بيني باز مي شود. حال اگر قسمت ابتدايي مجرا بسته باشد، بايد علاوه بر DCR به مدت چند ماه هم لوله سيليکون گذاشت؛ ولي در صورت بسته بودن قسمت انتهايي فقط DCR کافي است.
فیلم عمل جراحی مجرای اشکیDacryocystorhinostomy Video