آب مروارید یا کاتاراکت  Cataract

عدسی چشم Crystalline Lens

          

عدسي عضوي است محدب الطرفين ، قابل انعطاف، بدون رگ و شفاف با قطر 9 ميليمتر و ضخامت 4ميليمتر که ما بين مايع زلاليه و زجاجيه چشم قرار دارد. عدسی توسط زنولها به شيارهاي بين جسم مژگاني اتصال دارد. عدسي در پشت مردمک واقع شده است وعمل تطابق و متمرکز کردن نور بر روي شبکيه را انجام مي‌دهد.

هرگاه فردي به نزديک نگاه مي‌کند، انقباض عضله سيلياري(جسم مژگانی)، کشش بر روی عدسي را کم مي‌کند و لذا عدسي کروي‌تر شده و قدرت انکساري بيشتري پيدا مي‌کند و تصوير جسم نزديک را بر شبکيه مي‌اندازد (عمل تطابق). در نگاه به دور عکس اين حالت اتفاق مي‌افتد. با پير شدن و کاهش حالت ارتجاعي عدسي، قدرت تطابق آن کاهش مي‌يابد و فرد تار مي‌بيند.

   تطابق عدسی چشم Lens Accomodat 

    در هنگام مطالعه، عدسي با تغيير انحنا خود اين امکان را ايجاد مي‌نمايد که بتوانيم اجسام نزديک را بخوبي ببينيم. اين قابليت از سن 40 تا 45سالگي به بعد، کاهش مي‌يابد و بنابراين پير چشمي عارض مي‌گردد، بدين معنا که براي ديد نزديک و مطالعه نياز به عينک جداگانه خواهد بود.

                                                                        فیلم ساختمان عدسی چشم Crystalline Lens Anatomy vdeo                                                                                                   

آب مروارید یا کاتاراکت Cataract چیست؟

آب مرواريد يا کاتاراکت به کدورت عدسي طبيعي چشم که در پشت عنبيه و مردمک قرار دارد، گفته مي شود. عدسي يا لنز چشم؛ مثل لنز دوربين عکاسي کار مي کند و نور را بر روي پرده شبکيه چشم که در عقب چشم قرار دارد، متمرکز مي کند. همچنين عسي چشم طوري نور را متمرکز مي کند که هم اشياء دور و هم اشياء نزديک روي شبکيه بيفتد؛ در نتيجه انسان هم دور و هم نزديک را واضح مي بيند. اين پديده را " تطابق" مي گويند.

عدسي عمدتا از آب و پروتئين ساخته شده است. پروتئين ها به طرز ظريفي قرار گرفته اند که باعث شفافيت عدسي مي شود و در نتيجه نور از لابلاي آنها عبور مي کند. اما با پيشرفت سن؛ بعضي از اين پروتئين ها تغيير ماهيت داده و بهم چسبيده و باعث کدر شدن بعضي از نواحي کوچک درعدسي مي شوند. اين پديده "کاتاراکت يا آب مرواريد" ناميده مي شود و با گذشت زمان اين نواحي بزرگتر شده و باعث کاهش بينائي مي شود.

در مراحل اوليه كه تنها بخش كوچكي از عدسي كدر شده است، شايد آب مرواريد مشكلي ايجاد نكند، اما در بيشتر مواقع اين روند ادامه مي يابد و بخش بزرگي از عدسي كدر مي شود و بينايي را مختل مي سازد.

سرعت پيشرفت آب مرواريد در بين افراد مختلف متفاوت است ، آب مرواريد ناشي از افزايش سن به تدريج در طي چند سال پيشرفت مي نمايد. آب مرواريد در افراد جوان و افراد ديابتي ممكن است به سرعت در طي چند ماه پيشرفت نمايد ولي سرعت پيشرفت آب مرواريد در هر فرد را نمي توان دقيقا پيشگويي كرد.

فیلم کاتاراکت یا آب مروارید  Cataract Video

فیلم مرور کلی بر کاتاراکت یا آب مروارید Cataract Overview Video

انواع آب مروارید یا کاتاراکت

بسته به محل کدورت درعدسی چشم کاتاراکت به انواع مختلفی تقسیم می شود:

فیلم انواع آب مروارید Types of Cataract Video

انواع آب مروارید یا کاتاراکت عبارتند از:

1- کاتاراکت هسته اي يا نوکلئار  Nuclear sclerosis

کدورت عمدتا درقسمت هاي مرکزي عدسي قرار داشته و حاصل تغييرات طبيعي سن است. در آب مروارید هسته ای قسمت مرکزی عدسی به مرور زمان و در طی سالها  سفت و زرد رنگ می شود. وقتی که مرکز عدسی متراکم می شود، باعث افزایش قدرت انکساری آن و در نتیجه نزدیک بینی می شود. به این دلیل افرادی که قبلا برای دید نزدیک نیاز به عینک مطالعه داشته اند، پس از ایجاد این نوع کاتاراکت بدون عینک مطالعه می کنند. این نوع آب مروارید باعث کم رنگتر شدن رنگها می شود، گرچه این تغییرات چنان تدریجی است که فرد مبتلا متوجه نمی شود. 

علائمی که این نوع آب مروارید دارد شامل:

1.  تاری دید به خصوص دید دور
2.  بهتر شدن دید نزدیک (پدیده دید ثانویه) که باعث می شود دید افراد دوربین بهتر شود یا افراد بدون ضعف انکساری چشم بتوانند بدون عینک، مطالعه کنند.
3. ضعف بینایی به خصوص در نور کم مثل رانندگی در شب
4. کاهش حساسیت سایه روشن (کنتراست) و کاهش تمایز رنگ ها
5. پخش نور Glare
6. دوبینی تک چشمی

فیلم کاتاراکت هسته اي يا نوکلئار   Nuclear sclerosis cataract Video 

2- کاتاراکت قشري يا کورتيکال Cortical cataract

کدورت عمدتا در قسمت هاي محيطي عدسي است و تدريجا به قسمت هاي مرکزي کشيده مي شود. بسياري از ديابتي ها به اين نوع کاتاراکت گرفتار مي شوند. تاثیر این نوع آب مروارید بر بینایی بستگی به محل قرار گیری کدورت های عدسی نسبت به محور بینایی دارد. بنابراین میزان تاثیر این آب مروارید بر بینایی می تواند بسیار متنوع باشد. میزان پیشرفت آن نیز متغیر است. در بعضی افراد آب مروارید در طی چند ماه و در سایر افراد ممکن است طی چند سال پیشرفت کند. بیشترین علامت ناشی از این نوع آب مروارید پخش نور بخصوص نور چراغ ماشین های روبر هنگام رانندگی در شب است. علاوه براین بینایی دور و نزدیک فرد نیز کاهش می یابد.

                                                                     فیلم کاتاراکت قشري يا کورتيکال   Cortical cataract Video

3- کاتاراکت زير کپسولي يا ساب کپسولر خلفی  Posterior Subcapsular

کدورت در قسمت پشتي عدسي و دقیقا زیر کپسول خلفی شروع مي شود. این نوع آب مروارید بیشتر در افراد جوان تر دید می شود. سرعت پیشرفت آن متفاوت است و معمولا نسبت به انواع دیگر کاتاراکت با سرعت بیشتری پیشرفت می کند. در این نوع آب مروارید بیماران از پخش نور و تاری بینایی به خصوص تاری دید نزدیک شکایت می کنند. افراد ديابتي، دوربيني بالا، مبتلايان به رتينيت پيگمانتر، و مصرف کنندگان دارو هاي استيروئيدي ( کورتون) معمولا به اين نوع مبتلا مي شوند.    

فیلم کاتاراکت زير کپسولي يا ساب کپسولر خلفی  Posterior Subcapsulr cataract Video

4- کاتاراکت زير کپسولي يا ساب کپسولر قدامی  Anterior Subcapsular

این نوع آب مروارید ممکن است با علت نامعلوم ایجاد شود یا ثانویه به ضربه، یا عملهای چشم ایجاد شود. لنز های داخل چشمی فیکیک که برای اصلاح عیوب انکساری در چشم کار گذاشته می شوند مثلاً کاشت  لنز ICL ممکن است باعث این نوع آب مروارید شوند. 

5- کاتاراکت دانه برفی در بیماران دیابتی  Diabetic Snowflake

این کدورت های شبیه دانه های برف به رنگ سفید - خاکستری در زیر کپسول عدسی دیده می شوند. اغلب این نوع آب مروارید به سرعت پیشرفت کرده و کل عدسی متورم و سفید می شود.

این نوع آب مروارید بیشتر در افراد دیابتی جوان به علت تجمع سوربیتول (نوعی قند) داخل عدسی چشم به دنبال افزایش قند خون و افزایش گلوکز داخل چشمی و افزایش فشار اسمزی ناشی از آن است. نوعی کمیاب از آب مروارید با شروعی سریع که کاملا یکنواخت همه عدسی را در بر می گیرد ممکن است در بعضی افراد دیابتی با قند خون خیلی بالا بخصوص در بیماران دیابتی جوان با دیابت نوع یک دیده شود.    

6- کاتاراکت قطب خلفی عدسی  Posterior Polar Cataract

این نوع آب مرواری با کدورت های سفید با مرز مشخص در قسمت مرکزی کپسول خلفی عدسی تظاهر می کند. کدورت به شکل اتوانه هایی به سمت جلو و به داخل قسمت خلفی قشر عدسی نفوذ می کنند. به طور معمل این نوع آب مروارید مادرزادی و با ارث اتوزمی غالب است.

اغلب آب مروارید های پل (قطب) خلفی عدسی بدون علامت هستند. در طی زمان در اطراف کدورت های قطبی، کدورت های زیر کپسولی خلفی ایجاد می شود. با پیشرفت کدورت های زیر کپسولی خلفی بینایی ممکن است به شدت افت کند.

جراحی این نوع آب مروارید مشکل منحصر به فردی برای جراح است. به دلیل اینکه کپسول عدسی در محل کدورت یا وجود ندارد و یا بسیار نازک است و در حین عمل آب مروارید پاره می شود. با باز شدن کپسول خلفی گذاشتن لنز داخل چشمی در محل مناسب با مشکل روبرو خواهد شد.  

7- آب مروارید ضربه ای Traumatic Cataract

کاتاراکت ضربه ای می تواند متعاقب هر دو نوع ضربه های نفوذی یا غیر نفوذی به چشم ایجاد شود. این نوع آب مروارید همچنین می تواند متعاقب برق گرفتگی، سوختگی های حرارتی و تماس با اشعه (رادیوتراپی) ایجاد شود.

در محل ضربه عدسی دچار کدورت می شود که می تواند به سایر قسمت های آن نیز سرایت کند. ممکن است به دنبال ضربه آب مروارید به سرعت ایجاد شود. 

8- آب مروارید چند رنگ Polychromatic یا آب مروارید درخت کریسمس Christmas tree cataract

درآب مروارید چند رنگ (پلی کروماتیک)  یا آب مروارید درخت کریسمس عدسی حاوی کریستال های رنگین کمانی براق با رنگهای متنوع است. این نوع آب مروارید ممکن است به صورت شکل نادری از آب مروارید سنی و همچنی با شیوع بیشتری در بیماران مبتلا  دیستروفی میوتونیک myotonic dystrophy (نوعی بیماری عصبی عضلانی) دیده می شود.  

9- کاتاراکت یا آب مروارید مادرزادی  Congenital Cataracts

کاتاراکت یا آب مروارید مادرزادی به وجود هرگونه کدورت در عدسی به هنگام تولد می گوئیم. کاتاراکت مادرزادی می تواند شدت های مختلفی داشته باشد؛ کدورت های عدسی ممکن است پیشرونده نباشد و از نظر بینایی اهمیت نداشته باشد ویا در بعضی بیماران منجر به کاهش بینایی شدید شود. آب مروارید مادر زادی ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشد.

آب مروارید مادرزادی ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشد. این نوع آب مروارید ممکن است بدون بیماری سایر قسمت ها یا توام با بیماری های سیستمیک باشد. اغلب مواردی که با بیماری های های سیستمیک همراه هستند دوطرفه اند.

به طور کلی آب مروارید مادرزادی در یک سوم موارد توام با بیماری های عمومی، در یک سوم موارد ارثی و در یک سوم موارد با علت نامشخص است.

از هر 1000 تولد 4 مورد در هنگام تولد یا کمی بعد از آن آب مروارید مادرزادی تشخیص داده می شود. کاتاراکت مادرزادی در همه موارد نیاز به عمل جراحی ندارد؛ اما در اکثر موارد جراحی لازم است.

درآب مرواریدی که کدورت فقط در قسمت های محیطی عدسی باشد، به دلیل عدم کاهش بینایی مرکزی ممکن نیاز به عمل نداشته باشد. همچنین کاتاراکت های خیلی کوچک ممکن است قابل توجه نبوده و نیاز به جراحی نداشته باشند.  ادامه مطلب =>

علل زمینه ای کاتاراکت یا آب مروارید

به طورخلاصه آب مروارید در زمینه های مختلفی ممکن است بروز کند:

آب مرواريد ناشي از افزايش سن

آب مرواريد ناشي از افزايش سن شايعترين نوع آب مرواريد است. درصد زيادي از افراد به آن مبتلا مي شوند و با افزايش سن شيوع آن افزايش مي يابد.

 آب مرواريد ناشي از ساير بيماريها

اين نوع آب مرواريد در افرادي كه بيماريهاي مشخص ديگري از جمله ديابت (بيماري قند) یا کم کاری غدد پاراتیروئید و بیماری ویلسون (رسوب مس در بدن)  دارند، ديده مي شود.

 آب مرواريد ناشي از مصرف داروها

گاهي بروز آب مرواريد در رابطه با مصرف طولاني مدت بعضي از داروها مثل پرونيزولون و کلرپرومازین مي باشد.

 آب مرواريد ناشي از ضربه

گاهي بلافاصله پس از ضربه و صدمات چشمي و گاهي سالها بعد از آن آب مروارید ضربه ای ديده مي شود.

 آب مرواريد مادر زادي

در آب مروارید مادرزادی، بعضي ازبچه ها با آب مرواريد به دنيا مي آيند يا اينكه در كودكي به آن مبتلا مي شوند كه معمولا در هر دو چشم است. 

عوامل خطرساز آب مروارید یا کاتاراکت

عوامل خطرساز ایجاد آب مروارید عبارتند از:

1.     بیماری قند (دیابت)
2.     مصرف کورتون (خورکی، تزریقی یا موضعی)
3.     تماس با اشعه ماوراء بنفش نور خورشید
4.     مصرف سیگار
5.     بیماریهای چشمی مثل رتینیت پیگمانتر و یوئیت
6.     ضربه به چشم
7.     جراحی های قبلی چشم
8.     زمینه های ژنتیکی

علائم و نشانه هاي آب مرواريد

کدورت عدسي در ابتدا کم بوده وتأثيري بر بينائي شما ندارد. شما ممکن است حس کنيد که بينائيتان اندکي تار شده است و مثل اين است که از پشت شيشه اشياء را می بینيد. ممکن است نور خورشيد و لامپ ها درخشنده تر و پخش و اذيت کننده باشد. همچنين ممکن است هنگام رانندگي در شب، نور چراغ ماشين هاي روبروخيره کننده تر از قبل باشد.رنگها نيز شفافيت قبلي را ندارند. 

علائم و نشانه هاي آب مرواريد ارتباط مستقيمي با نوع آب مرواريد دارد. زماني که کاتاراکت هسته اي (نوکلئار) در مراحل ابتدايي است، مدتي بينائي نزديک فرد بهتر مي شود که اصطلاحا به آن" ديد ثانويه" مي گويند. متأسفانه اين بهبود ديد نزديک دوام چنداني ندارد و با بدتر شدن کاتاراکت از بين مي رود. کاتاراکت زير کپسولي ممکن است تا مراحل پيشرفته علامتي نداشته باشد و يا فرد از خيرگي ناشي از نور بخصوص در دید شب شاکي باشد.

به طور کلي شايعترين علائم آب مرواريد عبارتند از:

1. تار شدن يا محو شدن بينايي.
2. حساس شدن به نور
3. درخشندگي زياد نور اتومبيل ها در شب
4. خيرگي و پخش نور چراغها و نور آفتاب
5. ديدن هاله اطراف چراغها
6. كاهش ديد در نور شديد آفتاب
7. كم رنگ شدن يا محو شدن رنگها
8. دو بيني يا چند بيني (كه با افزايش شدت آب مرواريد وضعيت بدتر مي شود).
9. افزايش ديد نزديك، تغيير مداوم شماره عينك و يا لنز تماسي.

اين علائم مي تواند ناشي از ساير بيماري هاي چشمي نيز باشد، پس اگر دچار هر يك از اين علائم شديد حتما به چشم پزشك مراجعه كنيد.

فیلم علائم آب مروارید Cataract Symptoms video

تشخیص آب مروارید یا کاتاراکت

براي تشخيص آب مرواريد بايد معاينه کامل چشم پزشکي توسط متخصص چشم انجام شود. برای بررسی عملکرد بینایی از بیمار در مورد محدودیت هایی بیناییش سوال می کنیم و حدت بینایی را با عینک و بدون عینک اندازه گیری می کنیم. در بیمارانی که از خیرگی و پخش نور شکایت دارند با باتاباندن منبع نوری از یک طرف، حدت بینایی با چارت دید را اندازه می گیریم. وسایل دیگری نیز برای این کار وجود دارد. با این اندازه گیری ها میزان اثر نور چراغ ماشین های روبرو بر عملکرد بینایی فرد در رانندگی شب ارزیابی می شود و کاهش عملکرد بینایی را بررسی می کند.

براي تشخيص صحيح، معايناتي كه توسط چشم پزشك انجام مي شود شامل موارد زير مي باشد:

1. اندازه گيري قدرت بينايي
2. معاينه ظاهر چشم ها
3. بررسي حرکات چشم ها
4. معاينه با دستگاه اسليت لامپ
5. بررسي واکنش مردمک ها در برابر نور
6. تونومتري : با اين معاينه فشار چشم اندازه گيري مي شود. افزايش فشار ممكن است علامت گلوكوم (آب سياه) باشد.
7. گشاد كردن مردمك كه با مصرف قطره هاي چشمي صورت مي گيرد و به چشم پزشك اجازه مي دهد تا تمام قسمتهاي عدسي و شبكيه را كاملا معاينه كند.
8. سونوگرافی چشم و تعیین شماره لنز داخل چشمی

در ارزیابی بیمار مبتلا به آب مروارید هدف اصلی بررسی موارد زیر است:

1. آیا کدورت عدسی بر بینایی اثر قابل توجهی دارد؟
2. آیا میزان کدورت عدسی کاهش دید بیمار را توجیه می کند؟
3. آیا انجام عمل کاتاراکت به احتمال زیاد باعث بهبود دید بیمار و افزایش کیفیت زندگی او خواهد شد تا ریسک عمل قابل توجیه باشد؟
4. آیا بیمار تحمل عمل جراحی را دارد و می تواند دستورات و مراقبت های پس از عمل را انجام دهد؟

اگر جواب این سوالات برای افزایش بینایی بیمار برای پزشک و بیمارقانع کننده بود، اقدام به عمل می کنند.

فاکتورهای موثر در نتیجه جراحی مثل شدت آب مروارید، میزان اتساع مردمک پس از ریحتن قطره های چشمی (هر چه مردمک تنگ تر باشد، شانس بروز عوارض حین عمل بیشتر است)، شفافیت و ضخامت و سلامتی قرنیه، ثبات عدسی، عمق اتاق قدامی چشم و سلامت عصب بینایی و شبکیه بررسی می شوند.