اثر روزه داری بر چشم

همه ساله در ماه رمضان، میلیونها نفر در کشورهای مسلمان روزه می گیرند. با نزدیک شدن به ماه رمضان بیماران زیادی در مورد اثرات روزه بر بیماری های چشمشان از پزشک معالجشان مشورت می گیرند. به باور دینی مسلمانان روزه داری تکلیف شرعی است و از طرفی گرفتن روزه ممکن است در بعضی از بیماری های چشم، برای سلامت چشمتان آسیب رسان باشد و روزه گرفتن نه تنها واجب نباشد؛ بلکه چون برای بدن مضر است، روزه باطل باشد.

گرچه مطالعات مستند کافی در این زمینه انجام نشده است، اما مطالعات انجام شده نشان دهنده این نکته است که در بعضی از بیماریها و اختلالات چشمی باید در زمان روزه داری ملاحظات خاصی مد نظر باشد. تصمیم گیری در مورد گرفتن یا نگرفتن روزه در هر فرد و در هر بیماری، بستگی به شدت بیماری و شرایط فردی بیمار دارد و باید با نظر مشورتی پزشک معالج باشد.

 خشکی چشم و روزه داری 

خشکی چشم می توند ناشی از اختلال عملکرد غدد چربی لبه پلکها (غدد مایبومین) و یا ناشی از کاهش ترشح اشک باشد.  در بیماران با اختلال عملکرد غدد چربی لبه پلکها به علت اینکه چربی به خوبی روی فیلم اشکی را فرش نمی کند، اشک تبخیر شده و در نتیجه چشم خشک می شود. در این بیماران تجویز امگا 3 می تواند باعت کاهش التهاب لبه پلک و بهبود عملکرد غدد مایبومین شود. در افراد روزه دار ممکن است با اختلالات تغذیه ای تعادل لایه اشکی بر هم بخورد؛ اما با تجویز داروهای مورد نیاز و کمپرس و شستشوی لبه پلکها این مشکل می تواند برطرف شود.

در بیمارانی که خشکی چشم ناشی از کمبود ترشح اشک است، روزه داری و در نتیجه کم آبی بدن می تواند باعث تشدید خشکی چشم شود. در افراد با سندرم شوگرن که علاوه بر خشکی چشم، خشکی دهان نیز دارند، تاثیرات روزه داری می تواند محسوس تر باشد. 

نزدیک بینی شدید و روزه داری

در افراد با نزدیک بینی شدید، شیوع جدا شدگی خلفی زجاجیه به علت آبکی بودن زجاجیه بیشتر است. روزه داری و کم آبی ممکن است باعث کاهش حجم زجاجیه و احتمال افزایش خطر سوراخ یا پارگی شبکیه شود. از طرفی شبکیه در این بیماران نازک است و ممکن است روزه داری باعث اختلالات تغذیه ای لکه زرد شبکیه شود. 

جراحی عیوب انکساری و روزه داری

بر بیمارانی که تحت عمل حراحی عیوب انکساری (لیزیک، لازک، پی آر کی، ترانس پی آر کی و ...)  قرار گرفته اند، تغذیه بخصوص استفاده از اسید های امینه در هفته ها و ماه های ابتدایی پس از عمل در ترمیم قرنیه و نتیجه عمل موثر است. لذا روزه داری در ماه های اول پس از عمل و تا زمان ثابت شده شماره چشم می تواند به چشم آسیب برساند. 

قوز قرنیه و روزه داری  

روزه داری در افراد سالم مبتلا به قوز قرنیه اثری ندارد؛ اما در کسانی که قوز قرنیه در زمینه سایر بیماریها مثل کنژنکتیویت های بهاره (حساسیت های فصلی) یا اختلالات بافت همبند مثل سندرم مارفان و سندرم اهلرز دانلوس دارند، اختلالات تغذیه ای ناشی از روزه داری می تواند موثر باشد. در افرادی که به علت کراتوکونوس تحت عمل کلاژن کراس لینکینگ قرار کرفته اند، روزه داری باید با احتیاط انجام شود. 

آب مروارید یا کاتاراکت و روزه داری

گرچه در مطالعات علمی ثابت شده که کمبود بعضی از مواد غذایی و سوءتغذیه می تواند در ایجاد آب مروارید دخیل باشد، اما در روزه داری معمولا سوء تغذیه وجود ندارد؛ لذا به نظر می رسد که روزه داری باعث ایجاد آب مروارید یا پیشرفت آن نشود. بیمارانی که اخیراً تحت جراحی آب مروارید قرار گرفته اند، لازم است بصورت منظم از قطره های چشمی آنتی بیوتیک و ضد التهاب استفاده کنند. ریختن قطره های چشمی باعث ورود آنها به حلق می شود. آیا اینکه ورود قطره به حلق باعث بطلان روزه می شود، سوالی است شرعی که باید از مرجع تقلیدتان سوال کنید. 

فشار داخل کره چشم و بیماری گلوکوم (آب سیاه) و روزه داری

بر اساس مطالعات انجام شده، فشار داخل کره چشم در زمان روزه داری بخصوص در صبح ها پایین می آید؛ از طرفی بعد از مصرف مقادیر زیاد آب در زمان افطار فشار چشم بالا می رود که این نوسانات فشار می تواند در بیماران با بیماری آب سیاه یا گلوکوم پیشرفته آسیب رسان باشد، اما در بیمارانی که گلوکوم آنها پیشرفته نیست، ممکن است اثر چندانی نداشته باشد.

از طرف دیگر در افراد گلوکومی تنظیم اتوماتیک خونرسانی سر عصب اپتیک دچار اختلال است. روزه داری و کم آبی ناشی از آن می تواند باعث افت فشار خون و در نتیجه کاهش خونرسانی سر عصب بینایی شود که در افراد با گلوکوم پیشرفته ممکن است مضر باشد. لذا توصیه می شود در بیمارانی که دچار گلوکوم پیشرفته توام با تخریب پیشرفته عصب بینایی و میدان بینایی می باشند، تصمیم به گرفتن روزه با نظر پزشک معالج باشد.

در سایر بیماری های عصب بینایی مثل سکته عصب بینایی(AION)   نیز اگر یک چشم درگیر شده باشد، با کم آبی بدن ممکن است چشم دیگر نیز در معرض خطر باشد. در بیماری های عصب بینایی مثل نورپاتی های توکسیک و نورپاتی های تغذیه ای و ارثی ممکن است روزه داری باعث بدتر شدن بیماری زمینه ای شود. 

دیابت و سایر بیمار های شبکیه و روزه داری

در مطالعه ای که در دوازده کشور مسلمان در بیماران دیابتی انجام شد و همچنین در مطالعه ای که در کشور عربستان سعودی انجام شده، در زمان روزه داری در بیماران دیابتی شیوع انسداد ورید شبکیه افزایش می یابد که می تواند ناشی از افزایش غلظت خون در زمان روزه داری باشد. در بیماران دیابتی با گرفتاری پیشرفته شبکیه عوارض شبکیه ای افزایش می یابد و در نتیجه توصیه می شود که اگر این بیماران تصمیم به روزه گرفتن دارند، برای جلوگیری از کم آبی در سحر مایعات کافی بنوشند.
در افرادی که دچار جداشدگی خلفی زجاجیه هستند و بخصوص در افرادی که نزدیک بینی شدید دارند که شبکیه نازک است، کاهش شدید مایعات بدن می تواند باعث کاهش حجم زجاجیه و در نتیجه احتمال افزایش خطر پارگی شبکیه شود. لذا این گروه نیز باید مایعات کافی بنوشند تا دچار کم آبی در زمان روزه داری نشوند. 

دژنراسیون (تخریب) سنی ماکولا (لکه زرد شبکیه) و روزه داری

با توجه به اینکه در بیماری تخریب لکه زرد شبکیه ناشی از کهولت هم مسائل التهابی و هم کمبود های تغذیه ای دخالت دارند، روزه داری در این بیماران نیز ممکن است باعث آسیب لکه زرد شبکیه شود. نرسیدن مواد غذایی و املاح و ویتامین ها به بدن در طی دوره زمان طولانی و بخصوص که این افراد مسن هستند، ممکن است باعث پیشرفت بیماری شود.