خشکی چشم Dry Eye

براي حفظ و بقاي سلامت چشم ها، توليد و تخليه مداوم اشک اهميت بسزائي دارد. اشک چشم را مرطوب کرده، به ترميم زخم کمک مي کند و از چشم در برابر عفونت محافظت مي کند. در افرادي که مبتلا به خشکي چشم هستند، توليد اشک چشم کمتر است و يا اشک کيفيت مطلوبي ندارد و در نتيجه اشک قادر نيست سطح چشم را لغزنده، نرم و راحت نگه دارد.

لايه اشکي

اشکي که روي چشم را فرش مي کند از سه لايه تشکيل شده است: يک لايه خارجي (سطحي) يا لايه چربي ( ليپيدي) که از تبخير سريع اشک جلوگيري کرده و کمک مي کند تا اشک روي چشم بماند؛ يک لايه مياني (لايه آبکي) که قرنيه و ملتحمه را تغذيه مي کند؛ و يک لايه عمقي (لايه موسيني) که کمک مي کند تا لايه آبکي اشک در سطح چشم پخش شود و چشم مرطوب شود. زماني که ما پا به سن مي گذاريم، معمولا چشممان اشک کمتري توليد مي کند. از طرفي، در بعصي موارد چربي و موسيني که توسط چشم توليد مي شود، کيفيت پائيني دارد و اشک نمي تواند به اندازه کافي روي چشم بماند تا چشم را لغزنده و مرطوب نگهدارد.

      فیلم لایه اشکی Tear Film Video

توليد اشک  

توليد اشک از دو منبع کاملا متفاوت انجام مي شود. يکي توليد و ترشح آهسته و مداوم اشک از غدد کوچک فرعي اشک که به آن ترشح پايه اشک مي گوئيم و مسئول نرم و مرطوب کردن سطح چشم است. راه ديگر، ترشح مقادير زياد اشک از غده اصلي اشک در پاسخ به تحرک شدن چشم که به آن ترشح رفلکسي مي گو ئيم؛ مثلا زماني که چيزي در چشم مي افتد و يا فرد گريه ميکند. ترشح اشک به روش دوم چون سريعا از چشم خارج مي شود، تأثيرچنداني در مرطوب کردن چشم ندارد. در کساني که خشکي چشم دارند، ترشح پايه اشک کاهش يافته است و ممکن است به علت خشکي چشم فرد دچار اشکريزش رفلکسي شود. 

                                                                  فیلم آناتومی سیستم اشکی Lacrimal system Anatomy video              

خشکی چشم چیست؟

خشکی چشم بیماری شایعی است که زمانی بروز می کند که اشک شما برای مرطوب کردن چشمتان کافی نباشد. دلایل خشکی چشم ها متنوع است. به عنوان مثال خشکی چشم می تواند ناشی از عدم تولید مقادیر کافی اشک یا تولید اشک با کیفیت پایین باشد.

افراد مبتلا احساس ناراحتی می کنند. اگر خشکی چشم داشته باشید، احساس سوزش و جسم خارجی در چشم خواهید داشت. ممکن است در شرایط خاصی مثل زمانیکه روبروی دستگاه تهویه هوای اتاق قرار گرفته اید یا زمانیکه سوار موتور سیکلت شده اید یا پس ازچند ساعتی استفاده از کامپیوتر احساس خشکی چشم بکنید.

فیلم خشکی چشم چیست؟ dry eye video

علائم خشکي چشم

معمولا علامت اصلي خشکي چشم احساس خراش يا شن ريزه در چشم شبيه افتادن جسم خارجي در چشم است. سايرعلائم مي تواند بصورت سوزن سوزن شدن يا سوزش چشم، اشکريزش شديد که بدنبال خشکي شديد چشم اتفاق مي افتد، و درد و قرمزي چشم باشد. گاهي اوقات افراد مبتلا به خشکي چشم احساس سنگيني پلک، يا تاري، تغيير و کاهش بينائي دارند اما از بين رفتن بينائي شايع نيست. خشکی چشم اغلب در اواخر روز بدتر می‌شود. با تشدید خشکی چشم، کیفیت زندگی فرد مبتلا به خشکی چشم تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

به طور خلاصه علائم و نشانه های خشکی چشم که معمولا در هر دو چشم احساس می شود عبارتند از:

1. احساس سوزش، خراش یا سوزن سوزن شدن در چشم ها
2. ترشحات مخاطی کشدار در چشم ها یا اطراف آنها
3. حساسیت به نور
4. قرمزی چشم ها
5. احساس جسم خارجی در چشم ها
6. عدم تحمل لنزهای تماسی
7. اشکال در رانندگی در شب
8. اشکریزش که در واقع پاسخ چشم ها به تحریک ناشی از خشکی است
9. تاری و خستگی چشم ها

    فیلم علائم و اهمیت خشکی چشم ِDry eye video

علل خشکي چشم

هر عاملی که عملکرد تولید اشک را نامطلوب کند، موجب خشکی آن می‌شود. در بسیاری از موارد لایه اشک ‌هیپراسمولار می‌شود که دلیل آن، کاهش ترشح مایع اشک یا تبخیر زیاد اشک است.‌ هیپراسمولاریتی اشک به التهاب در سطح چشم و بی‌ثباتی روند تولید اشک منتهی می‌شود.

خشکي چشم در زنان بخصوص پس از يائسگي شايع تر است. با کمال تعجب در بعضي افراد مبتلا به خشکي چشم، اشکريزش وجود دارد. دليل آن اين است که در اين افراد چشم موسين و چربي کمتري ترشح مي کند. در نتيجه اشک قادر نخواهد بود که مدت زيادي در چشم باقي بماند تا چشم را مرطوب نگهدارد.

استفاده‌کنندگان از لنزهای تماسی، افرادی که به‌تازگی تحت جراحی تصحیح عیوب انکساری قرار گرفته‌اند، افراد در معرض آلودگی‌های شغلی و محیطی، مبتلایان به بیماری‌های سیستمیک مانند پارکینسون، دیابت و بیماری‌های اتوایمیون و مصرف‌کنندگان برخی از داروهای سیستمیک و موضعی، بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به خشکی چشم قرار دارند.

خشکي چشم ممکن است در آب و هواي خشک و همچنين بدليل استفاده از داروهاي آنتي هيستامين، ضد احتقان هاي بيني، آرامبخش و ضد افسردگي ايجاد شود. بنابراين بيماران بايد ليست داروهايي را که مصرف مي کنند به پزشک معالج اطلاع دهند زيرا ممکن است بعضي از اين داروها خشکي چشم را تشديد کنند.

افراد مبتلا به خشکي چشم، مستعد عوارض جانبي قطره هاي چشمي هستند. به عنوان مثال ماده نگهدارنده در قطره هاي اشک مصنوعي نيز مي تواند چشم را تحريک کند. به همين علت، گاهي اوقات لازم است که از قطره هاي اشک مصنوعي فاقد ماده نگهدارنده اسستفاده کنيم.

افرادي که مبتلا به بيماري هاي بافت همبند نظير روماتيسم مفصلي هستند، ممکن است دچار خشکي چشم شوند. ذکر اين نکته حائز اهميت است که گاهي اوقات خشکي چشم علامتي از "سندروم شوگرن" است. سندروم شوگرن بيماريي است که غدد مرطوب کننده نظير غدد اشکي و بزاقي را درگير مي کند لذا دهان فرد نيز خشک است. با معاينه فيزيکي کامل ممکن است بتوانيم بيماري زمينه اي را تشخيص دهيم. 

فیلم علل خشکی چشم Causes and Risk factors of dry eye video

سندرم شوگرن Sjögrens Syndrome

سندرم شوگرن یک بیماری خودایمن با علائمی شامل خشکی چشم، دهان و پوست است. این امر باعث می شود که سیستم ایمنی بدن غدد مسئول تولید اشک در چشم و غدد سایر قسمت های بدن را از بین ببرد. این بیماری بیشتر در خانمها اتفاق می افتد و اغلب به سایر موارد مانند آرتریت (التهاب مفاصل) مرتبط است.

این بیماری معمولاً در افراد 40 تا 60 ساله شروع می شود و در زنان بسیار بیشتر از مردان است. این بیماری یک بیماری طولانی مدت است که می تواند زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار دهد، اما روش های درمانی برای تسکین علائم وجود دارد. گاهی اوقات ، مبتلایان به سندرم شوگرن دارای بیماری های خود ایمنی دیگری مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس نیز هستند. این به عنوان سندرم شوگرن ثانویه شناخته می شود. سندرم اولیه شوگرن زمانی است که شما هیچ بیماری مرتبط دیگری ندارید. ادامه مطلب=>

کی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم و نشانه های خشکی چشم مثل قرمزی چشم، تحریک چشم، خستگی یا درد چشم را به مدت طولانی داشتید، به چشم پزشکتان مراجعه کنید. چشم پزشک طی مراحلی بسته به شدت خشکی چشم ها و پاسخ به درمان، خشکی چشم شما را درمان می کند.

 تشخیص خشکي چشم

با مراجعه به چشم پزشک تحت معاینه کامل چشم پزشکی قرار خواهید گرفت تا علت زمینه ای بررسی و مناسب ترین راه های درمانی پیشنهاد شود. چشم پزشک پلکها و سطح چشم ها را مورد ارزیابی قرار می دهد. همچنین نحوه و میزان پلک زدن بررسی می شود.

تست های تشخیصی متعددی برای تشخیص خشکی چشم وجود دارد. با تست های خاصی کیفیت و ضخامت لایه اشکی بررسی می شود. همچنین میزان ترشح و تولید اشک اندازه گیری می شود.

فیلم تشخیص خشکی چشم Dry eye diagnosis video

درمان خشکي چشم

بسته به شدت خشکی چشم، چشم پزشک ممکن است مراحل درمانی مختلفی را پیشنهاد بدهد. این مراحل به ترتیب شامل استفاده از قطره های اشک مصنوعی و داروهای نرم کننده چشم، استفاده از داروهای محرک تولید و ترشح اشک و نهایتاً بستن موقت یا دائمی مجاری خارج کننده اشک از چشم می باشد. 

فیلم روش های درمان خشکی چشم Dry eye treatment video

استفاده از قطره های اشک مصنوعی

ممکن است چشم پزشک قطره های اشک مصنوعی و نرم کننده تجویز کند. ترکیبات این قطره ها شبیه اشک طبیعی چشم است. تعداد دفعات مصرف این قطره ها بسته به نیاز شما متفاوت است. در طی شبانه روز باید هر چند بار که احساس خشکی می کنید از این داروها استفاده کنید. انواع مختلفی از این قطره ها وجود دارد. لازم است تعدادی از آنها را امتحان کنید تا بتوانید مناسب ترین نوع را انتخاب کنید.

قطره های چشمی Artelac و Aquaiss و Artelac Advancedو Olixia و Artipic قطره های چشمی یکبار مصرفی هستند که وارد بازار داروئی ایران شده و فاقد ماده نگه دارنده می باشند؛ در عین حال که خشکی چشم را درمان می کنند، باعث حساسیت چشم نمی شوند.

درمان خشکي چشم با داروهای تولید کننده اشک 

استفاده از داروهاي افزايش دهنده توليد و ترشح اشک نيز در سال هاي اخير مطرح شده است. قطره چشمي سايکلوسپورين Cyclosporine eye drops ، در خشکي چشم ناشي از بيماري هاي بافت همبند نظير سندروم شوگرن و روماتيسم مفصلي موثر است که وارد بازار داروی ایران نیز شده است. استفاده از قطره های تولید کننده اشک در درمان خشکی چشم مثل سیکلوسپورین این دارو توسط شرکت سینا دارو با نام قطره چشمی لاکروسپورین 0/05% تولید شده است.

مکانیسم عمل دقیق این دارو مشخص نیست. به نظر می رسد سیکلوسپورین در بیمارانی که به دلیل التهابات چشمی (مانند کراتوکنژنکتیویت) مبتلا به خشکی چشم شده اند، به عنوان یک تعدیل کننده سیستم ایمنی عمل می کند. از نظر مقدار و چگونگی مصرف در بیماران بزرگتر از 16 سال: 1 قطره دو بار در روز به فاصله 12 ساعت در هر چشم چکانده می شود.

بر اساس گزارشات علمي پيلوکارپين خوراکي Pilocarpine یا Oral Salagan باعث افزايش ترشحات بدن و ترشح اشک مي شود. دارو ديگري بنام HydroEye™ که ترکيبي از اسيد هاي چرب امگا – 6 ، موسين، و کوفاکتورهاي مغذي است که علت اصلي خشکي چشم را درمان مي کند. اين ترکيب قدرتمند و مفيد از خشکي چشم و تحليل غدد اشکي جلوگيري مي کند و باعث ترشح مناسب اشک و بهبود ساختمان و عملکرد غدد اشکي ، سلول هاي گابلت ملتحمه و توليد موسين مي شود.  

بستن مجرای خروجی اشک

در موارد خشکی شدید چشم مجرای خروخی اشک با کمک وسایل مسدود کننده ای موسوم به پونکتال پلاگ بطور موقت بسته می شود و در صورت موثر بودن ممکن است با جراحی مجرای اشکی بطور دائمی بسته شود تا اشک تولید شده در چشم باقی مانده و کاهش تولید اشک را جبران کند. در مورد برخی از بیماران که به خشکی شدید چشم مبتلا هستند، از لنزهای تماسی برای بهبود سطح چشم کمک می‌گیرند.    

فیلم بستن مجرای اشکی Punctal occlosion video

درمان‌های کمکی خشکی چشم

۱) دوری از باد، محیط غبار و دود آلود و محیط‌ های خشک

اعمالی مانند دور کردن صندلی کار از مقابل دستگاه تهویه هوا، به کار بردن مرطوب کننده‌های هوا، در نظر گرفتن فواصل استراحت کوتاه در هنگام کار طولانی‌مدت با کامپیوتر، استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی پیش از شروع علایم و اجتناب از مصرف داروهایی که خشکی چشم ایجاد می‌کنند، در برخی از بیماران در مراحل خفیف بیماری موثر است. شاید بیمار شما نمی‌داند که آنتی‌هیستامین مصرفی‌اش برای درمان آلرژی یا بی‌خوابی، ضداحتقان‌های موضعی یا داروهایی که خاصیت آنتی‌کولینرژیک دارند، ممکن است خشکی چشم ایجاد کند.

۲) بهداشت پلک  

عملکرد پلک‌ها به خصوص در بیمارانی که به اختلال عملکرد غده میبومین مبتلا هستند، حیاتی است. چنین بیمارانی باید از کمپرس گرم، ماساژ پلک و شست‌وشوی پلک با صابون‌هایی که تحریک کننده نیستند، استفاده کنند. ترکیبات حاوی پلی‌اتیلن‌گلیکول و سورفاکتانت‌های غیرمحرک می‌توانند به تمیز کردن پلک‌ها بدون تحریک خود چشم کمک کنند.

 فیلم کمپرس گرم پلکها Warm Compress Video

3) مکمل‌های غذایی

اسیدهای چرب ضروری، اثر مثبتی بر روند تولید چربی به‌وسیله غده میبومین دارند، در نتیجه التهاب پلک را کاهش می‌دهند. این اسیدهای چرب ضروری در دانه‌های گیاهی و روغن ماهی موجودند. فرد می تواند از کپسولهای امگا 3 استفاده کند.