عوارض چشمی دیابت

ديابت ممکن است به قسمت هاي مختلف چشم آسيب برساند. آسيب به قرنيه بخصوص تاخير در ترميم اپيتليوم (پوشش سطح قرنيه)، ايجاد انواع گلوکوم( آب سياه)، رسوب مواد خاصي در بافت عنبيه و در نتيجه ممانعت از اتساع کامل مردمک، ايجاد عروق جديد در بافت هاي مختلف مثل عنبيه، زاويه چشم و شبکيه و در نتيجه افزايش فشار داخل کره چشم، ايجاد آب مرواريد، پير چشمي زودرس، فلج اعصاب و عضلات خارج کره چشمي و مهم تر از همه گرفتاري شبکيه ( رتينوپاتي) از مهمترين عوارض چشمي ديابت مي با شند.

کنترل دقيق و مرتب و طولاني مدت قند خون مي تواند از بروز اين عوارض جلوگيري کرده ويا حداقل زمان بروز عوارض را به تأخير اندزد. به محض تشخيص ديابت بايستي تحت معاينه کامل چشم پزشکي قرار بگيريد و حداقل هر 6 ماه يک بار معاينه مجدد شويد.

تغييرات عدسى در افراد دیابتی

کاتاراکت ديابتى حقيقي (نادر)

کاتاراکت ديابتى حقيقي نادر است. جوانان ديابتيک گاه طى چند هفته دچار کاتاراکت دوطرفه مى‌شوند.

کاتاراکت سني در ديابتى‌ها (شايع )

کاتاراکت سني در ديابتى‌ها شايع تر است.  کاتاراکت پيرى در ديابتى‌ها زودتر ایجاد شده و شیوع آن نسبت به هم سن و سالها بیشتر است.

تغييرات ناگهانى قدرت انکسارى عدسي

در مواقعى که قند خون تحت کنترل نيست، تغييرات قند خون قدرت انکسارى عدسى را به ميزان 2-5 ديوپتر (نزديک‌بينى يا دوربيني) تغيير مى‌دهد (به‌علت تغيير آب عدسي)‌ . اين حالت در حضور کنترل خوب قند خون رخ نمى‌دهد.

پيرچشمي زودرس

از دست دادن زودرس قدرت تطابق عدسي و در نتيجه پيرچشمي زودرس

تغييرات عنبيه در افراد دیابتی

کاهش اتساع مردمک ناشى از ارتشاح گليکوژن در اپى‌تليوم وعضلات عنبيه

کاهش پاسخ مردمک به‌علت نوروپاتى اتونوم ديابتي

به علت ايسکمي (کاهش خونرسانی)، عروق جديد در سطح قدامى عنبيه ظاهر مى‌شود که مى‌تواند باعث هايفماى (خونريزي) خودبه‌خودي، سينشى ( چسبندگي) قدامى محيطي، انسداد خروج زلاليه و گلوکوم (آب سياه) ثانويه شود.

فلج عضلات خارجى چشم در افراد دیابتی

اين حالت که از انفارکتوس اعصاب جمجمه اي مربوط به حرکت چشم ناشى مى‌شود با دوبينى ناگهانى و در فلج زوج سه با دوبيني، پتوز و احتمالاً درد ناگهانى تظاهر مى‌کند. برخلاف فلج زوج سه ناشى از کومپرشن (فشار روي)عصب (آنوريسم شريان رابط خلفي)، رفلکس مردمک به نورمعمولاً سالم مى‌ماند. بهبود حرکت چشم معمولاً طى سه ماه آغاز مى‌شود و معمولاً کامل است. عصب زوج شش نيز ممکن است فلج شود.

رتينوپاتي ديابتي یا گرفتاری شبکیه در بیماران دیابتی

رتينوپاتي ديابتي يکي ازعلل نابينائي اکتسابي در افراد زير 65 سال است. تعداد عمده اي از اين موارد نابينائي، با معاينات و درمان به موقع توسط چشم پزشکان قابل پيشگيري است. متأسفانه، بيماراني که به موقع براي ارزيابي و درمان مراجعه نکنند و يا بهر دليلي تحت درمان مناسب چشم پزشکي قرار نگيرند، بيشتر در معرض خطر کوري هستند.

رتينوپاتي ديابتي زمينه اي

رتينوپاتي ديابتي زمينه اي؛ در هر زماني پس از شروع ديابت ممکن است مشاهده شود. عموما، اين مرحله "اولين پله" در بروز رتينوپاتي است و کمتر مورد توجه قرار مي گيرد. اين حالت معمولا از نظر بينائي بدون علامت است. يافته هاي شبکيه اي شامل: خون ريزي هاي نقطه اي و لکه اي(خونريزي هاي ظريف در پرده شبکيه چشم)، ميکروآنوريسم( اتساع مويرگها) و اگزودا (رسوبات داخل شبکيه ناشي از نشت عروق) است. بروز اين حالت در ديابت نوع يک (ديابت جوانان)، به ندرت قبل از گذشت 3 الي 4 سال از شروع ديابت مشاهده مي شود. در ديابت نوع دو(ديابت بالغين)، رتينوپاتي ديابتي زمينه اي ممکن است در زمان تشخيص بيماري وجود داشته باشد. لذا پزشکان عمومي، متخصصين داخلي و غدد بايستي بيماران ديابتي را به محض تشخيص براي ارزيابي عوارض چشمي ارجاع دهند. در رتينوپاتي ديابتي زمينه اي، عموماََ درمان با اشعه ليزر توصيه نمي شود. يک مورد استثناء، نوع پيشرفته رتيتوپاتي ديابتي زمينه اي است که به آن" رتيتوپاتي ديابتي پره-پروليفراتيو" مي گويند. براي اين مرحله بخصوص اگر چشم مقابل عوارض ديابتي داشته باشد، ممکن است درمان با اشعه ليزر را پيشنهاد شود.

ورم لکه زرد شبکيه با اهميت بالینی

ورم (ادم) لکه زرد شبکيه (ماکولا) با اهميت کلينيکي، به تورم ماکولا ناشي از نشت مويرگها و ميکروآنوريسم اطلاق مي شود. اين حالت ممکن است توأم با کاهش يا اختلال ديد باشد يا نباشد. در اين شرايط ، چشم پزشکان معيارهاي دقيقي براي تعيين نياز به ليزر موضي دارند. بيماران مبتلا به ورم لکه زرد شبکيه با اهميت کلينيکي بايستي تحت درمان ليزرتراپي (فوتوکوآگوليشن) موضعي قرار گيرند.به اين منظور بايد ابتدا عکس رنگي از عروق شبکيه ( آنژيوگرافي) گرفته شده و بر اساس راهنمائي عکس، عروق نشت کننده سوزانده و بسته شوند. چشم پزشک ناحيه ماکولا رابه شکل مشبک و يا مستقيماً ميکروآنوريسم را ليزر مي کند و مرکز ماکولا که "فووآ" ناميده مي شود بايد ليزر نشود زيرا اگر لیزر شود،  ديد مرکزي يعني تيزبيني از بين مي رود.

خطر کاهش بينائي در بيش از 50% در بيماراني که تحت درمان ليزرتراپي (فوتوکوآگوليشن) موضعي قرار مي گيرد، کم مي شود. حتي در بيمارني که ينائي 20/20 دارند و معيارهاي نياز به درمان را دارند، براي پيشگيري از کاهش بينائي در آينده، بايستي تحت درمان ليزرتراپي (فوتوکوآگوليشن) موضعي قرار گيرند.ذکر اين نکته حائز اهميت است که ليزر نمي تواند بينائي راافزايش دهد؛ اما هدف از ليزر تراپي جلوگيري از کاهش بيشتر ديد است. بسياري از يبيماران مبتلا به ورم لکه زرد شبکيه با اهميت کلينيکي بايستي طي سه تا چهار جلسه مختلف و به فواصل دو تا چهار ماه تحت درمان ليزرتراپي (فوتوکوآگوليشن) موضعي قرار گيرند تا تورم ماکولا برطرف شود.

رتينوپاتي ديابتي پروليفراتيو

رتينوپاتي ديابتي پروليفراتيو(رويش بافت همبندي عروقي در شبکيه) بيشترين خطر احتمال از دست رفتن بينائي را دارد. مشخصه آن؛ ايجاد عروق غير طبيعي جديد در محل و يا در نزديکي سر عصب بينائي و خونريزي داخل زجاجيه و جلوي پرده شبکيه است. رتينوپاتي ديابتي پروليفراتيو معمولا در چشم هائي که مبتلا به رتينوپاتي ديابتي  پيشرفته هستند، ايجاد مي شود و ناشي از نرسيدن اکسيژن به شبکيه است. از نظر تئوري؛ "فاکتور رشد عروق جديد" مثل يک هورمون موضعي عمل کرده و باعث رويش عروق جديد مي شود .

متأسفانه؛ عروق جديدغيرطبيعي بوده و تمايل به پاره شدن و خونريزي داخل زجاجيه اي دارند.علاوه بر کاهش ناگهاني ديد، اين وضعيت باعث بروز عوارض عوارض ماندگارتري نظيرپارگي کششي شبکيه و گلوکوماي ناشي از عروق جديد (آب سياه) مي شود.

به محض تشخيص، بيماران مبتلا به رتينوپاتي ديابتي پروليفراتيو بايستي تحت درمان ليزر درماني منتشر در ناحيه محيطي شبکيه قرار گيرند. اين درمان همچنين "ليزردرماني تمام شبکيه" ناميده مي شود. با تحليل و پسروي عروق جديد شبکيه، خطر از دست رفتن ديد به ميزان قابل توجهي کاهش مي يابد. ليزر درماني منتشر به صورت سرپائي و يا در مطب انجام مي شود. بعضي از بيماران در موقع ليزردرماني احساس ناراحتي کمي دارند که مي توان با تزريق بي حسي ناراحتي را کاهش داد. هر جلسه ليزر معمولا 30 تا 45 دقيقه طول مي کشد. ليزردرماني کامل به حدود 1000 تا 2000 عدد اسپات و 3 تا 4 جلسه نياز دارد.

دربعضي از بيماران مبتلا به رتينوپاتي ديابتي پروليفراتيو، خونريزي زجاجيه از ليزردرماني ممانعت مي کند؛ چون خون مسير ليزر را سد مي کند. اگر طي چند هفته تا چند روز خونريزي زجاجيه جذب نشود، جراحي ويترکتومي (خارج کردن زجاجيه) انجام شده و سپس ليزردرماني؛ چه در موقع عمل و چه بعد از آن انجام مي شود. بيماراني که دچار پارگي کششي پرده چشم شده اند، بايستي جراحي شوند.  

                                           1  -  شبکیه                                                          2- ماکولا یا لکه زرد شبکیه                                               3- زجاجیه                                 4- معاینه شبکیه پس از ریختن قطره های گشاد کننده مردمک            

5- عکسبرداری شبکیه                                   6- آنژیوگرافی شبکیه                                                      7 - تصویر برداری اپتیکی از شبکیه OCT                                                سونوگرافی چشم

9-- رتینوپاتی دیابتی (گرفتاری شبکیه ناشی از دیابت)           10- گرفتاری شبکیه ناشی از دیابت نوع خفیف                       11- گرفتاری شبکیه ناشی از دیابت نوع پیشرفته                        12- ورم ماکولا (لکه زرد شبکیه) به علت دیابت

13- لیزر درمانی شبکیه در بیماران دیابتی                 14-خونریزی داخل زجاجیه                                      15- جدا شدگی شبکی  Retinal detachmentه               16- تزریق آواستین برای درمان ورم شبکیه ناشی از دیابت یا تخریب سنی ماکولا 

 17- درمان پارگی شبکیه با ویترکتومی و تزریق سیلیکون داخل حفره زجاجیه

18-درمان پارگی شبکیه با ویترکتومی و تزریق هوا داخل حفره زجاجیه